By British Council Polska

31 Sty 2024 - 13:00

Two colleagues talking to each other on street.

Legendarna aktorka Audrey Hepburn powiedziała kiedyś: „Nothing is impossible - the word itself says I’m possible!” („Nic nie jest niemożliwe – to słowo samo w sobie oznacza, że jestem możliwa!”).

Chociaż jest to piękne, pozytywne stwierdzenie, gramatycznie nie jest ono niestety poprawne (przepraszamy, Audrey!). W angielskim często możemy odwrócić znaczenie słów z pozytywnego na negatywne dodając przedrostek (w tym przypadku „im”). W tym artykule przyjrzymy się najczęściej używanym angielskim przedrostkom oraz temu, jak i kiedy jak się je stosuje. Zauważysz też podobieństwa między polskim i angielskim. 

Kiedy używamy przedrostków?

Zwykle używamy przedrostków przed przymiotnikami, w celu nadania im przeciwstawnego znaczenia - na przykład „uprzejmy” zmienia się w „nieuprzejmy”. Przed czasownikami i rzeczownikami, przedrostki mogą dać nam więcej informacji o słowie – na przykład „overeat” (przejadać się) lub „misunderstanding” (nieporozumienie). 

Oto niektóre z najczęściej używanych przedrostków przymiotników, których możemy użyć do zaprzeczenia (tj. do powiedzenia „nie”):

prefix that means „not” (przedrostek oznaczający „nie”) examples (przykłady)
un- unkind (niemiły)
dis- dissatisfied (niezadowolony)
im- impossible (niemożliwy)
in- independent (niezależny)
ir- irregular (nieregularny)
il- illegal (nielegalny)
a- atypical (nietypowy)

Zasady używania przedrostków

Skąd wiadomo, kiedy którego z tych przedrostków użyć? Dobre pytanie. Na szczęście istnieje nasza szkoła języka angielskiego, która pomoże ci znaleźć odpowiedź na to pytanie. Zależy to przede wszystkim od litery, na którą zaczyna się przymiotnik tak, aby łatwo było go wymówić, choć istnieją oczywiście wyjątki od tej reguły.

Im- jest najczęściej używany przed przymiotnikami zaczynającymi się na p, m, b [immature (niedojrzały), imbalanced (niezrównoważony)]

In- jest najczęściej używany przed innymi przymiotnikami [Incompetent (niekompetentny), ineffective (nieefektywny)]

Ir- jest najczęściej używany przed przymiotnikami zaczynającymi się na r [irrelevant (nieistotny), irresponsible (nieodpowiedzialny)]

Il- jest najczęściej używany przed przymiotnikami zaczynającymi się na l [illegible (nieczytelny), illicit (nielegalny)]

Możemy również używać przedrostków, które nadają słowom inne znaczenie:

Prefix (Przedrostek) Meaning (Znaczenie) Example (Przykład)
mis- wrongly (niesłusznie) mislead (wprowadzać w błąd)
re- again (ponownie) reactivate (reaktywować)
de- stop (zatrzymać) deactivate (dezaktywować)
over- too much (zbyt dużo) overcook (rozgotować)
under- too little (zbyt mało) underestimate (niedoceniać)
pre- before (przed) prejudice (uprzedzenie)
post- after (po) postmodern (postmodernistyczny)
self- to yourself (cechy związane ze sobą samym) self-centred (egocentryczny)
semi- part, partial (częściowo) semicircle (półkole)
pro- in favour of / towards (na rzecz / w kierunku) proactive (proaktywny)
anti- against (przeciw) antivirus (przeciwwirusowy)
sub- under (pod) submarine (łódź podwodna)
out- more (więcej) outrun (pokonać)
non- not (nie / bez) nonconformist (nonkonformista)
ex- former / from before (poprzedni / wcześniejszy) ex-husband (były mąż)
mid- in the middle (w trakcie / środek) midday (środek dnia)

Jeśli chodzi o pisownię, zasady są proste. Na szczęście tutaj nauka angielskiego postanowiła nie uprzykrzać nam życia. Po dodaniu przedrostka do słowa, przedrostek i słowo zachowują tę samą pisownię. Często łączy to się z dodaniem dodatkowej litery:

My little brother is so immature. (Mój młodszy brat jest taki niedojrzały.)
I couldn’t read the document at all - it was illegible. (Nie mogłem w ogóle przeczytać dokumentu – był nieczytelny.)
Bob thought the meeting was totally unnecessary. (Bob uznał spotkanie za całkowicie niepotrzebne.)

Niektóre przedrostki zawsze zawierają myślnik (-) przed słowem - na przykład przedrostki ex- i self-.

I saw my ex-boss at the conference - he was looking very stressed! (Widziałem mojego byłego szefa na konferencji – wyglądał na bardzo zestresowanego!)
Jenny is the most self-assured person I’ve ever met.  (Jenny jest najbardziej pewną siebie osobą, jaką kiedykolwiek spotkałam.)

Należy również użyć myślnika, jeśli przedrostek występuje przed rzeczownikiem, nazwą własną lub liczbą:

They were very pro-European, even though their friends were anti-Europe. (Byli bardzo proeuropejscy, nawet jeśli ich przyjaciele byli antyeuropejscy.)
I used to listen to this music in the mid-90s. (Słuchałem tej muzyki w połowie lat 90-tych.)

Myślniki są również potrzebne, gdy przedrostek kończy się na tę samą samogłoskę, na którą zaczyna się słowo:

Everyone was hoping that they wouldn’t re-elect the President. (Wszyscy mieli nadzieję, że prezydent nie zostanie ponownie wybrany.)
He is one of the world’s pre-eminent physicists. (On jest jednym z najwybitniejszych fizyków na świecie.)

W przypadku innych przedrostków myślnika należy używać tylko wtedy, gdy bez niego znaczenie nie jest jasne. Przyjrzyjmy się temu przykładowi:

Ahmad had to re-sign the document.  (He had to sign the document again.) (Ahmad musiał ponownie podpisać dokument.)
Ahmad had to resign from his job, as he had found something better.  (He had to leave his job). (Ahmad musiał zrezygnować z pracy, ponieważ znalazł coś lepszego.)

Wyjątki i warianty

Błędny wybór negującego przedrostka zdarza się dość często, co nie powinno jednak dziwić, ponieważ w niektórych przypadkach ten sam przymiotnik może mieć więcej niż jeden przedrostek. Na przykład:

He was very dissatisfied with the new headphones he bought - the sound quality was terrible. (Był bardzo niezadowolony z nowych słuchawek, które kupił - jakość dźwięku była fatalna.)

John was unsatisfied after the meal - he was still hungry. (John nie był usatysfakcjonowany po posiłku – wciąż był głodny.)

Dissatisfied oznacza, że ktoś jest niezadowolony lub sfrustrowany czymś, podczas gdy unsatisfied oznacza, że czujesz, że coś jest niekompletne lub czegoś brakuje.

Przykłady ze świata showbiznesu

Przykłady przedrostków możemy znaleźć w wielu znanych książkach, filmach i piosenkach.

Utwór „Lucky and Unhappy” francuskiego duetu Air z 2008 roku opowiadał o nonkonformistach głosujących za życiem w stylu freestyle.

The Unbreakable Kimmy Schmidt” to popularny telewizyjny serial komediowy napisany przez Tinę Fey o niezwykle pozytywnej kobiecie, która przeżywa (jest niezniszczalna!) wieloletnie zamknięcie w bunkrze. Motto serialu brzmi: „Kobiety są silne jak diabli”.

Mos Def, Jack Black i Danny Glover wystąpili w kultowym hicie „Be Kind, Rewind” z 2008 roku, opowiadającym o wypożyczalni wideo, w której dzieją się naprawdę dziwne rzeczy.

Mini quiz

Can you spot the mistakes in these sentences? (Czy potrafisz znaleźć błędy w zdaniach?)

  1. My younger brother is so iresponsible. He never does anything to help out!
  2. My chicken was really over cooked. It was difficult to eat!
  3. Ruth gets really stressed when people are late - she’s so unpatient.
  4. We need to repress the button - I don’t think it worked.
  5. Jake was extremely unsatisfied with the service in the restaurant- the waiter was very rude.

Answers:

  1. My younger brother is so irresponsible. He never does anything to help out!
  2. My chicken was really overcooked. It was difficult to eat!
  3. Ruth gets really stressed when people are late - she’s so impatient.
  4. We need to re-press the button - I don’t think it worked.
  5. Jake was extremely dissatisfied with the service in the restaurant- the waiter was very rude.